Ondernemingsraad zet rem op verplichte terugkeer naar kantoor!

Thuiswerken is sinds de coronaperiode niet meer weg te denken. Over heel 2024 werkte 52% van de werkenden in Nederland soms (waarmee is bedoeld: maximaal de helft van de werkweek) of meestal thuis. Dat komt neer op ruim vijf miljoen mensen. In geen enkel ander land binnen de EU is dat percentage zo hoog. Toch leidt het onderwerp steeds vaker tot (juridische) discussies.

Zo ook bij de Nederlandse tak van het wereldwijde concern Caterpillar. Waar ging het over? Caterpillar kende al sinds 2016 een thuiswerkregeling. Werknemers mochten, onder bepaalde voorwaarden, vanuit huis werken. Dit beleid werd in 2017 officieel met instemming van de ondernemingsraad ingevoerd. Op 9 april 2025 kondigde het concern wereldwijd aan dat medewerkers (vanaf 2 juni 2025) weer alle dagen op kantoor moesten werken. Vervolgens maakte de Nederlandse tak op 4 juni 2025 bekend dat dit beleid ook in Nederland zo zou worden doorgevoerd. Per brief van 11 juni 2025 werden alle thuiswerkovereenkomsten formeel ingetrokken. Werknemers mochten dus niet meer thuiswerken.

Op 20 juni 2025 liet de ondernemingsraad in reactie hierop weten dat het besluit in strijd is met de Nederlandse wet- en regelgeving. Op grond van artikel 27 lid 1 sub e van de Wet op de Ondernemingsraden (WOR) is voor wijziging van regelingen op het gebied van arbeidsomstandigheden – waaronder thuiswerken – instemming van de ondernemingsraad vereist. Dat betekent dat de onderneming toestemming van de ondernemingsraad nodig heeft om bepaalde regelingen in te voeren of te wijzen. Een voorgenomen besluit moet dus ter instemming aan de ondernemingsraad worden voorgelegd. Als de ondernemingsraad niet instemt, kan de onderneming het besluit niet doorvoeren.

In de kwestie van Caterpillar was geen instemming gevraagd. En dus ook niet verkregen. Als een instemmingsplichtig besluit wordt genomen zonder instemming van de ondernemingsraad, is dit besluit in beginsel nietig. De nietigheid treedt echter alleen in werking als de ondernemingsraad binnen één maand na het bekend worden van het besluit schriftelijk bezwaar maakt tegenover de onderneming. De termijn gaat lopen op het moment dat de ondernemer het besluit officieel heeft medegedeeld of zodra de ondernemingsraad ontdekt dat de ondernemer uitvoering of toepassing geeft aan het besluit.

Als genoemd had Caterpillar per brief van 11 juni 2025 alle thuiswerkovereenkomsten ingetrokken en hiermee dus uitvoering gegeven aan het besluit. De ondernemingsraad heeft per brief van 20 juni 2025 het besluit nietig verklaard, vanwege het ontbreken van toestemming voor dit besluit. Vervolgens is de kwestie in een kort geding aan de voorzieningenrechter voorgelegd. De ondernemingsraad wilde hiermee voorkomen dat het besluit zou worden uitgevoerd zolang daar geen instemming voor was gegeven en dat alle reeds uitgevoerde stappen werden stopgezet of ongedaan gemaakt.

Oordeel van de kantonrechter
De kantonrechter stelde allereerst vast dat niet het besluit van het concern op 9 april 2025, maar de mededeling van de Nederlandse tak op 4 juni 2025 geldt als het formele besluit. Besluiten die door het concern wereldwijd worden genomen, gelden niet automatisch als besluiten van de Nederlandse onderneming. Pas vanaf 4 juni 2025 liep dus de termijn voor het inroepen van de nietigheid, waardoor de ondernemingsraad met haar bezwaar van 20 juni 2025 tijdig handelde. Dit is van belang, omdat anders buiten de termijn van één maand de nietigheid zou zijn ingeroepen, waarmee het besluit wèl zou vaststaan.

Verder stelde de rechter vast dat een besluit als deze onder het instemmingsrecht van de ondernemingsraad valt. Het afschaffen van het thuiswerkbeleid raakt immers direct de arbeidsomstandigheden van werknemers. De arbeidsomstandigheden zijn wezenlijk anders als iemand de vrijheid heeft om een of meerdere dagen per week thuis te werken dan wanneer iemand de volledige werkweek op kantoor moet werken. Het heeft namelijk direct invloed op de werkdruk (minder reistijd, de mogelijkheid van het flexibel indelen van werkuren) en de balans tussen werk en privé en daarmee ook op de psychosociale arbeidsbelasting en daarmee dus op het welzijn van de werknemers.

Tip!
Wijzigingen in thuiswerkbeleid hebben directe gevolgen voor arbeidsomstandigheden en zijn daarom vaak instemmingsplichtig.

Als u als ondernemer van plan bent om het thuiswerkbeleid, of andere arbeidsomstandigheden, te wijzigen, neem dan vooral even contact met ons op. Wij helpen veel werkgevers met dergelijke trajecten en een goede en tijdige afstemming met de ondernemingsraad kan helpen om conflicten te voorkomen.

Tot slot staan wij ook verschillende ondernemingsraden bij. Mocht een kwestie als deze zich voordoen, dan kunnen wij ook de ondernemingsraad adviseren en juridisch bijstaan.